در فقه امامیه، ازدواج موقت یا همان صیغه، نهادی شرعی است که با خواندن صیغه و تعیین مدت و مهریه، رابطه‌ای مشروع و محدود میان زن و مرد ایجاد می‌کند. زن در این قالب «زن صیغه‌ای» نامیده می‌شود و از لحظه عقد، دارای محرمیت و تعهدات متقابل با همسر خود می‌شود. آشنایی با حقوق زن و شرایط صیغه برای همه طرف‌های درگیر ضروری است تا سوء‌استفاده‌ای رخ ندهد.
چه کسانی «زن صیغه‌ای» میشوند؟
بافت اجتماعی ایران نشان می‌دهد که گروه‌های گوناگونی به سمت ازدواج موقت می‌روند. دانشجویان، زنانی که سرپرست خانوارند، یا افراد مطلّقه‌ای که قصد ازدواج دائم ندارند، ممکن است به عنوان زن صیغه‌ای وارد رابطه شوند. گاهی هم همسران متأهل برای سامان‌دهی شرایط خاص خانوادگی یا مالی، زن صیغه‌ای برمی‌گزینند. در همه این موارد، رعایت کامل شرایط صیغه و ثبت دقیق مهریه نخستین خط دفاعی در برابر اختلافات احتمالی است.
حقوق و تکالیف زن صیغه‌ای
-
حقوق زن در ازدواج موقت شامل دریافت مهریه، نفقه (در صورت شرط)، و احترام متقابل است.
-
زن صیغه‌ای حق دارد مدت عقد، مبلغ مهریه و دیگر شروط را پیش از جاری شدن صیغه شفاف کند.
-
پس از خواندن صیغه و ایجاد محرمیت، زن می‌تواند طبق توافق از امکانات مالی یا عاطفی همسر بهره‌مند شود.
-
ترک مدت یا پرداخت نکردن مهریه، حق فسخ یا پیگیری قضایی را برای زن صیغه‌ای محفوظ نگه می‌دارد.
در مقابل، شرایط صیغه تکالیفی هم برای زن به همراه دارد؛ از جمله وفاداری به همسر در مدت عقد، نگه داشتن عده بعد از پایان مدت، و پایبندی به مفاد سند.
مهریه و شرایط صیغه
تعیین مهریه
در ازدواج موقت، تعیین مهریه شرط صحت عقد است. بهتر است مهریه به‌صورت نقد یا مدت‌دار با توافق دوطرف در سند ذکر شود. هرچه مهریه شفاف‌تر باشد، حقوق زن بهتر تضمین می‌شود.
شرایط صیغه
برای صحت عقد، باید:
-
ایجاب و قبول به عربی یا فارسی صحیح خوانده شود.
-
مدت عقد و مهریه روشن باشد.
-
هیچ مانع شرعی (مثلاً در ایام عده) وجود نداشته باشد.
-
در صورت نیاز، ثبت رسمی در دفاتر مجاز انجام شود تا محرمیت و حقوق زن پشتوانه قانونی بیابد.
محرمیت و عده
خواندن صیغه، محرمیت کامل میان زوجین ایجاد می‌کند؛ ولی این محرمیت پس از پایان مدت عقد، با شروع عده، موقتاً تغییر می‌کند. زن صیغه‌ای موظف است عده نگه دارد تا در صورت بارداری احتمالی، نسب فرزند مشخص باشد. رعایت عده یکی از مهم‌ترین شرایط صیغه است و تخطی از آن می‌تواند مشکلات شرعی و اجتماعی جدی به بار آورد.
چالش‌های اجتماعی زن صیغه‌ای
هرچند ازدواج موقت یک حکم شرعی است، اما هنوز بخش‌هایی از جامعه نگاه انتقادی به «زن صیغه‌ای» دارند. این نگاه می‌تواند دسترسی زن به شغل یا حمایت اجتماعی را دشوار کند. تقویت آگاهی عمومی درباره حقوق زن در ازدواج موقت و فراهم کردن سازوکارهای قانونیِ آسان برای محرمیت و ثبت رسمی، بخشی از راه‌حل است.
توصیه‌های عملی برای زنان
-
پیش از عقد، از مفاد شرایط صیغه و مبلغ مهریه اطمینان حاصل کنید.
-
در صورت امکان، عقد را در دفترخانه ثبت کنید تا محرمیت و حقوق زن در مراجع رسمی قابل استناد باشد.
-
نسخه‌ای از سند ازدواج موقت و رسید پرداخت مهریه را نزد خود نگه دارید.
-
در صورت اختلاف، حق پیگیری قضایی با استناد به سند وجود دارد.
جمع‌بندی
«زن صیغه‌ای» بودن لزوماً به معنای سلب حقوق نیست؛ بلکه با آگاهی از شرایط صیغه، تعیین دقیق مهریه و استفاده از مزایای محرمیت شرعی و قانونی، میتوان از امکانات ازدواج موقت بهره برد و در عین حال حقوق زن را به‌طور کامل حفظ کرد.